Fırtına floku demiştim, ama fırtınada alınabilecek asgari önlemlere karışık bir yazı oldu.

Fırtına floku, 7 ve üstü havalarda kullanılabilecek, küçük, sağlam yapılı bir floktur. Özellikle açık deniz kullanımı için gereklidir. Ege ve Marmara'da çok gerekli değildir. Ege ve Marmara'da meterolojik uyarılar dikkate alınarak her zaman çok sert havalardan kaçınılabilir. Kaçak dediğimiz kısa süreli sert rüzgarlar ise saatlerce sürmez. Yine de tedbiri elden bırakmamak için fırtına floku bulundurulabilir.

Fırtına flokunun azami boyutu, direk yüksekliğinin karesinin %5'ini geçmemelidir (12 metre bir direk için 144m2 x 0,05= 7,2 m2) göz alıcı renkte (Sarı, turuncu,kırmızı) ve orsa yakasında kumaş parçalarının birleşim dikişi olmayan iyi bir yelken tercih edilmelidir. Alt yakası dalgaların yelkene çarpmasını en aza indirgemek için yüksek kesilir. (Karula köşesi güverteye yakın, ıskota köşesi oldukça yüksek). Fırtına flokunun tekneye özel olarak diktirilmesinde yarar vardır. Fırtına floku fırtınada tüm yakaları sonuna kadar gerdirilmiş olarak kullanılır. Bu nedenle ıskotaların teknede güngörmezi ve alt yakayı eşit şekilde gerecek bir noktaya yönlenmesi gerekir. Eğer teknede bu noktaya yakın sağlam bir mapa veya makara varsa fırtına flokunun karula köşesi biraz daha yukarıda olacak şekilde, esnemeyen bir halatla (en iyisi çelik halatla) istralya dibine yakalar gerginliğini eşit tutacak yükseklikte bağlanabilir.

Fırtınada ve sert rüzgarda özellikle modern yatlarda baş üstünde durmak ve çalışmak zorlaşır. Yelken yarışçıları ekip olarak kuvvetli olduğundan, güvertede bulunan o anda kullanılmayan her şey çapariz vereceğinden, orsa seyrinde hız keseceğinden güvertede kullanılmayan herşeyi kamarada veya dolaplarda tutarlar. Ekibi genellikle aile bireylerinden oluşan, kısıtlı tecrübesi olan gezi yatçıları ise her koşula en kısa sürede müdahale edebilecek gibi hazırlıklı olmalıdır. Bu nedenle fırtına flokunun eğer beklenti varsa yarı donatılmış olarak baş üstünde hazır durması yararlıdır. Flok hazırlanmadan veya basılmadan önce rüzgar yakalarsa, modern yatlarda genelde bulunan baş hatch açılarak (özellikle baş istralyanın gerisine bağlanarak donatılacaksa) dışarı çıkmadan yelken donatılabilir. Yelken donatılırken bu kapaktan girecek suyun baş altını ıslatacağı dikkate alınmalıdır. Ne kadar uzun sürerse sürsün buradan girecek su hiç bir zaman teknenin batacak kadar aşırı su almasına neden olmaz. Baş üstünde çalışmak gerekirse, demir ve zincirin bulunduğu baş dolap kapağı açılarak ayaklar içine sokulur ve güverteye oturulur.

Tekne üzerinde fırtınada dolaşmak gerekiyorsa (mutlaka gerekir) emniyet kemeri kuşanılmalıdır. Emniyet kemerlerinin asıl amacının denize düşmemek olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle baştan kıça uzanan bir çelik halat kullanılır. Bordolara yapılacak böyle bir halatın veya vardevaların bu amaçla kullanılması faydadan çok zarar getirir. Bu tür bir çelik halat denizlerimizde pratik değildir. Gerektiğinde kullanılmak üzere teknede hazır tutulabilinir. Emniyet kemerinin baş altında bulunan sağlam bir noktaya veya direk dibine bağlanması ve oradan güverteye çıkılması daha uygun olur.

Fırtınada en önemli tehlikelerden bir tanesi de ana yelken bumbasıdır. Bumba sökülebiliyorsa tamamen sökülür ve güvereteye sıkıca bağlanır. Sökülemiyorsa balançina sökülür, bumbanın ucu güverteye sıkıca bağlanır. Tüm mandarlar mümkünse direk dibinden uzaklaştırılır. Tekne güvertesindeki yükler (ana yelken dahil) kamaraya veya dolaplara inidirilir. Kamara dolaplarındaki kırılacak ve çarptığında hasar verebilecek ağır cisimler, yatak altlarına indirilir. Büyük parçalar sağlam şekilde sıkıştırılır veya bağlanır. Fırtına floku, eğer pupa çarmıkları varsa trinkete (iç istralyaya) basılır. İç istralyanın direğe bağlı olduğu yer kıç istralya(lar)nın bağlandığı noktaya uzaksa, direği eğme ve kırma riski vardır. Eğer koşullara uygun iç istralya yoksa flok baş istralyaya basılarak kullanılır. Fırtına flokunda hemen hiç tor yoktur. Fırtınada (8 ve üstü) ıskota köşesi, güngörmezi ve alt yakayı sonuna kadar gerecek şekilde trim edilir. Tekneyi sadece pupada tutmada yardımcı olması isteniyorsa, iskele ve sancak ıskotaları beraber kasılır ve flok alt yakası tekne hattı ile aynı hizaya getirilir.

Donatılması:

Genova ve diğer floklar gibi donatılır, mandar ve ıskotalarının çok az esneyen halattan yapılması gerekir. Bazı fırtına floklarında orsa gradin yakasında çelik halat vardır ve direkte mandar makarasına kadar uzanır. Fırtına flokunda sürtünme ve titreşim nedeni ile ısınma ve aşınma yüksek boyuttadır. Bu nedenle basılacak istralyanın ve sustalı kilitlerin metal olması yararlı olur.

Fırtına floku için donanım yaptırılacaksa, direk tepesinden baş istralyanın arkasına inecek bir istralya tasarlanmalıdır. Tekne gövdesinde örneğin zincirliğin hemen arkasında zincirlik duvarına da bağlanmış bir mapa ve yumuşak paslanmaz çelik halattan (9 x 19 tel 6-8mm çap)bir istralya baş istralyanın direk tepesinde bağlı olduğu yere bağlanır. Alt ucuna pelikan kancalı bir liftin (çektirme) bağlanır. Flok bu istralya üzerine donatılır. Kullanılmadığı zamanlarda, mandarı ve ıskotaları bağlı olarak bir torba içinde direk dibinde tutulur. Gerektiğinde pelikan kanca güvertede hazırlanmış olan mapaya takılır ve liftin ile tel gerilir. Yelken zaten üzerinde olduğundan sadece basması kalır. Güvertede böyle bir mapa için yer yoksa baş istralyanın bağlantısı da kullanılabilir. Bu istralyanın görevi flokun basılıp indirilirken uçmasını engellemektir, bu nedenle teknenin istralyalarından daha ince kullanılabilir.

Denizlerimizde çok ihtiyaç duyulmadığına göre sarma yelkenli teknelerde sadeleştirilmiş bir donanım kullanılabilir. Direk tepesinde gerekirse makara sayısı arttırılarak iki mandar hazır tutulur. Bu mandarların esnemesi en az olmalıdır (Kevlar ve benzeri %1-3 esneyen halatlar) Kullanılması gerektiğinde mandarlardan biri baş istralyanın bağlı olduğu yere bağlanır, bir vinç yardımı ile gerilir. Bu halat istralya olarak kullanılır. Diğer mandar ise floku basmakta kullanılır. Her iki mandar halatı da cem kilit veya benzeri kıstırmalara bırakılmamalı mutlak vince veya sağlam koç boynuzlarına bağlanmalıdır. Bu tür bir düzenek kullanıldıktan sonra halatlar ve yelken mutlaka kontrol edildikten sonra kaldırılmalıdır. Halatlar paslanmaz çelik tele göre genellikle daha fazla aşınır, ısıyı yayamadıklarından, sürtünmeden oluşacak sıcaklık nedeni ile zarar görebilir.

Fırtına floku sakin havalarda istralyasız olarak baş istralyanın gerisinde bir yere (örneğin ırgata veya balon gönderi alt baskısı için kullanılan mapalardan birine) bağlanıp ikinci bir mandar yardımı ile doğrudan basılabilir. Özellikle apaz seyirlerde yardımcı olur. Karula köşesi ve ıskota köşesi tekne bordosuna gerili olarak bağlanarak, mandar köşesi ise mandara bağlanarak denizden adam kurtarmada kullanılabilir. (Mandar basılarak denizdeki adamın yelken üzerinde güverte hizasına gelene kadar yuvarlanması sağlanır.) Ana direk iskele ve sancak çarmıklarına karula ve ıskota köşeleri bağlanarak, mandar köşesi kıç ıstralyaya gerilir ve acil gölgelik olarak kullanılabilir. Kıç istralyaya tersine basılarak dümen arızasında, başta küçük bir flok veya küçültülmüş genova ile rüzgar dümeni görevi görebilir.

Ahmet Çelenoğlu